Abidin Dino’nun Adana Günleri

Abidin Dino'nun Adana günleri, dönemin siyasi yapısından dolayı zorunlu ikametgah yeri seçmek zorunda bırakılmasıyla başlar. O dedesinin daha önce valilik yaptığı yer olan Adana'yı seçmek istese de Adana'ya gelmesi hiç de kolay olmaz.

O zamanlar Halkevleri genel başkanı olan İçel Mebusu Ferit Celal Güven, İsmet Paşa'ya Abidin Dino'nun kalan bir yıllık sürgün hayatını Adana'da geçirmesini rica eder. İsmet Paşa, o günlerde edindiği sanata duyarlılık nedeniyle ricayı kabul eder. Abidin Dino, Mecitözü'nden Adana'ya gelir.

Arif ile Güzin Dino’nun Adana’ya Gelişleri

Abidin Dino'nun Adana'ya gelmesi ile ağabeyinin yanına gelmek isteyen Arif Dino'nun da mecburi ikametgah yerinde değişiklik yapması gerekmekteydi. Nitekim Ferit Celal Güven'in gayreti ile iki isim Adana'da buluşur.

Ardından Güzin Dino, İstanbul Edebiyat Fakültesi'ndeki asistanlığını Abidin ile evlenmek üzere yarıda bırakıp Adana'ya gelir. Kısa bir süre sonra Adana'da evlenirler. Nazım Hikmet'in Bursa cezaevinden koğuş arkadaşı olan Orhan Kemal'in de Adana'ya gelmesiyle Adana, sanatın konuşulduğu, üretimin olduğu bir kent haline dönüşür.

Bu dörtlü sıklıkla Halkevi bahçesinde, şimdilerde Abidin Dino Sanat Parkı olarak anılan parkta bir araya gelir. Bu gruba Adanalı sanatseverler ile Yaşar Kemal, Ali Özgentürk, Selahattin Canka gibi isimlerinde katılması Adana'nın sanat anlamında en zengin olduğu dönemi oluşturmasına sebep olmuştur.

Abidin Dino'nun Türk Sözü Yılları

Türk Sözü Gazetesi’nin bugün dahi araştırmaların en önemli kaynağını oluşturmasında kuşkusuz Ferit Celal Güven'in ilerici bir bakış açısı ile Abidin Dino gibi önemli değerleri gazetenin çatısı altında toplamış olması yatıyor. Gazetenin kendisine ait yayınlarının da olması Türk Sözü Gazetesi'ni diğer yerel gazetelerden ayırmıştır.

Gazetenin o dönem yazı kadrosunun zenginliği ve farklı alanlarda yazılarının olması, farklı kalemlerin gazete çatısında toplanmış olduğunun göstergesidir. Yazar kadrosunun tam olarak çıkarılamamasında dönemin siyasi yapısından dolayı yazarların takma isim kullanmak zorunda kalmış olmaları neden olmaktadır. Yazıları incelediğimiz zaman aynı yazarın birden fazla takma isim kullandığını gözlemledik. Bu sebeple tam olarak bir yazar listesi çıkaramadık. Belki de bu yazı ile birlikte o dönemlerde gazete çalışanlarının anlatımı, bazı konuların netleşmesini sağlayacaktır.

Abidin Dino araştırmalarına nasıl başladığımızı sizlere kısaca anlatmak istiyorum. 2008 yılında Adana Kent Kütüphanesi Gazete Arşivi’ni oluşturduğumuz zaman Adana'da çıkarılan tüm gazeteleri tespit ederek işe başladık. Atatürk Bilim ve Kültür Evi ile Çukurova Üniversitesi Kütüphanesi'nde tespit ettiğimiz gazeteleri yerlerinde fotoğraflayarak Adana Kent Kütüphanesi'nin dijital ortamında gazeteleri araştırmacıların kullanımına hazır hale getirdik.

O dönemden itibaren bizler de Türk Sözü Gazetesi’nde çeşitli araştırmalar yapmaktayız. Araştırmalarımızın birinde Abidin Dino'nun Adana yıllarına denk gelebilecek bir kaç yazı tespit ettik. Dönemin siyasi yapısından dolayı mahlas kullanmak zorunda kalan yazarlardan biri de Abidin Dino olmalıydı. Ve bunun üzerinde yoğunlaşarak Abidin Dino'ya ait olabilecek yazıları topladık.

Güzin Dino: Sarı Çizmeli Abidin’in ta kendisidir

Adana Sinema Müzesi'nin oluşum aşamasında Güzin Dino Hanımefendi ile kurduğumuz bağlantılar sonucunda saptadığımız mahlasların bir kaçının Abidin Dino'ya ait olduğunu öğrendik.

Buna göre rahatlıkla şunu söyleyebiliriz ki "Sarı Çizmeli" mahlasıyla yazılan yazılar Abidin Dino'ya ait. Abidin Dino'nun "Sarı Çizmeli" mahlasını, Kasım 1938’den itibaren yayınlanan veya bizzat kendisinin başını çektiği yayınlarda kullandığını, Adana’dan ayrıldıktan ve askerlikten sonra da değişik yayınlarda kullandığını öğrendik. A.D. mahlası ile birlikte bazı yazılarda ismini kullandığını da gördük.

Aslına bakarsanız gazetede yer alan çizimlerde Abidin Dino imzasını aramak da araştırmanın en zor taraflarından biriydi. Bir kaç çizimin Abidin Dino'luk olacağını düşünsek de tam olarak bir saptama yapabilmiş değiliz. Türk Sözü'nde olmasa da farklı bir kaç kaynakta Abidin Dino'nun Adana çizimlerini saptadık. Zaman içerisinde onları da sizlerle paylaşacağım.

Bunlara ek olarak gazetenin çeviri haberlerinin Abidin Dino'nun yanı sıra Nevzat Güven'e de ait olabileceği düşünmekteyiz. Bildiğimiz önemli noktalardan biri Nevzat Güven'in mesul müdürü, Abidin Dino'nun ise gece sekreteri olarak görev yapmış olduğudur. Ve her ikisinin de birden fazla yabancı dil biliyor olması bu düşünce üzerinde odaklanmamıza neden olmaktadır.

Bu yazı dizisinde, Abidin Dino'nun yazılarını çıplak olarak sizlerle paylaşmanın çok bir şey ifade edeceğini düşünmediğimden sizlere yazıların hikayelerini ve Abidin Dino'nun sanat alanında dünya görüşünü anlatmaya çalışacağım.

Sizlere gelecek sayıda Abidin Dino'nun bir sinema filmi üzerine yapmış olduğu eleştiri ile birlikte sinema ile olan ilişkisini anlatacağım.

Bir dahaki sayıda görüşmek üzere...

Yararlanılan Kaynaklar:

Güzin Dino 1991, Gel Zaman Git Zaman, Can yayınları
Selahattin Canka 2011, Bit Pazarı, Karahan Kitapevi
S. Haluk Uygur 2013, Abidin Dino'nun Adana'ya Selamı Var,
Türk Sözü Gazetesi’nin 1943-1944 yılları arasında çıkan sayıları